Ujęcie źródeł podziemnych to zestaw urządzeń służących do poboru wody z podziemnych źródeł w jednym lub wielu punktach położonych na danym obszarze. Dzięki temu możliwe jest zaopatrywanie użytkowników w odpowiednie zasoby wody. W skład ujęcia najczęściej wchodzą elementy, takie jak sztolnia, dreny i studnia promienista. Projektowanie ujęć źródeł podziemnych powinno ponadto uwzględniać kilka kluczowych elementów, aby spełniało warunki prawne.
Pierwsze kroki w projektowaniu ujęć źródeł podziemnych
Przed przystąpieniem do prac związanych z realizacją ujęcia źródła podziemnego należy określić maksymalne godzinne zapotrzebowanie na wodę. W takim przypadku należy wziąć pod uwagę miejsce docelowe, do którego będzie dostarczana woda z ujęcia, czyli gospodarstwo domowe lub rolne czy przedsiębiorstwo produkcyjne. W projekcie dokumentacji trzeba ponadto uwzględnić wszystkie cele zużycia wody, takie jak zabiegi porządkowe lub bytowe. Dzięki temu można zaprojektować ujęcie wody o odpowiedniej wydajności. Przy dużych ilościach i nieregularnie pobieranej wodzie, warto rozważyć retencjonowanie, ponieważ dzięki temu pompa może pracować znacznie dłużej z mniejszą wydajnością. Określenie zapotrzebowania na wodę to pierwszy krok projektowania ujęć źródeł podziemnych. Po uwzględnieniu informacji dotyczących warunków hydrogeologicznych w rejonie gospodarstwa można przystąpić do opracowania projektu prac geologicznych związanych z budową ujęcia. Projekt musi zostać zatwierdzony przez geologa powiatowego. W przypadku niepełnych danych na temat warunków hydrogeologicznych w rejonie planowanego ujęcia przeprowadzane są specjalne badania geofizyczne metodą geoelektryczną (badania elektrooporowe). Do najczęściej wykonywanych prac należy sondowanie geoelektryczne elektro-oporowe (SGE). Badanie to umożliwia bowiem określenie oporu właściwego kolejnych warstw geologicznych. Poza tym można w ten sposób sprawdzić, na jakiej głębokości znajdują się źródła oraz w przybliżeniu określić zasobność wód podziemnych.
Lokalizacja studni
Przy ustalaniu lokalizacji studni trzeba wziąć pod uwagę minimalną strefę ochrony bezpośredniej (8-10 m). Ponadto ważne jest planowane rozmieszczenie urządzeń wodnych, takich jak hydrofornie czy zbiorniki retencyjne. Projektowanie ujęć źródeł podziemnych powinno uwzględniać odległość od budynków mieszkalnych lub gospodarczych oraz inne elementy zagospodarowania działki. Studnia wraz z osprzętem musi być ulokowana w obrębie dostępu do sieci elektrycznej. Przepisy dotyczące projektu prac geologicznych związanych z wykonaniem ujęć źródeł podziemnych określa rozporządzenie ministra środowiska z 19.12.2001 r. w sprawie projektów prac geologicznych (Dz. U. nr 153, poz. 1777). W projekcie powinny znaleźć się takie dane jak:
- mapka z planowaną lokalizacją studni i urządzeń wodnych,
- głębokość otworu ujęcia wody,
- konstrukcja otworu, np. drenowa,
- badania i pomiary, które będą wykonywane w trakcie wiercenia.
Jeżeli starosta powiatowy zatwierdzi projekt, to przed rozpoczęciem prac wymagane jest uzyskanie pozwolenia na realizację prac przez właściwy terytorialny organ nadzoru górniczego (dyrektor okręgowego urzędu górniczego i wójt lub burmistrz).
Badanie stanu jakości wód podziemnych
Po wykonaniu studni, hydrogeolog przeprowadza badanie stanu jakości wód podziemnych, którego wyniki umieszcza w dokumentacji hydrogeologicznej ujęcia. W tym celu wykonywane jest próbne pompowanie wody ze źródła, podczas którego określane są również jego zasoby. Dokumentację hydrogeologiczną dotyczącą danego ujęcia należy złożyć do starostwa. Aby móc legalnie korzystać z zasobów podziemnych źródeł, konieczne jest uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego. W tym celu należy sporządzić operat wodnoprawny i złożyć go w starostwie lub urzędzie gminy (w zależności od lokalizacji). Po uzyskaniu pozytywnej opinii można zacząć korzystać z ujęcia wody.
W projektowaniu ujęć źródeł podziemnych należy uwzględnić wszystkie wymagane przez prawodawcę informacje. W przeciwnym razie uzyskanie pozwolenia na przystąpienie do prac budowlanych nie będzie możliwe. W tym przypadku trzeba również pamiętać, że po wykonaniu studni można korzystać z jej zasobów, dopiero gdy hydrogeolog przeprowadzi badanie stanu jakości wód podziemnych, a jakość wody będzie spełniać określone normy.
